Noticias
“Debemos centrarnos en atender a poboación máis desfavorecida do noso contorno”
Rosa Maria Gutiérrez de Pando
Rosa Maria Gutiérrez de Pando traballou moi intensamente con Odontoloxía Solidaria durante a década pasada, desenvolvendo proxectos tanto na América Latina como no noso país. Médica estomatóloga de 59 anos, actualmente desenvolve o seu labor profesional nun Centro de Atención Primaria de Mataró (Barcelona), labor que compaxina coa súa actividade no sector privado. Rosa Maria conversou connosco de todo o vivido e do rumbo actual da Fundación.
— De que época vén a túa ligazón máis activa a Odontoloxía Solidaria?
— Falamos do ano 2000, aproximadamente. Fixen algúns traballos de campo internacionais e, despois, participei en pór a andar a Clínica Solidaria de Granollers.
— Onde desenvolviches accións internacionais?
— En Bolivia. Estiven no sur do país, co proxecto de Izizog, cos indios guaranís. Conseguimos que se establecese un dentista alí, e que o enfermeiro se formase tamén como protesista. Neste momento funcionan perfectamente pola súa conta: traballan para a comunidade sen axuda externa. Iso é o interesante do proxecto, e penso que é un dos grandes éxitos que tivo Odontoloxía Solidaria no ámbito da cooperación internacional. Lembro que o dentista boliviano que che comentaba antes casou cunha moza guaraní, de maneira que está totalmente integrado na comunidade. Fixen varias viaxes a Bolivia e teño moi bos recordos daquela época. Había outros centros de saúde en comunidades máis pequenas e percorriamos a zona en ambulancia. Vacinábanse crianzas, desparasitábase e aproveitabamos tamén para extraer dentes cando era preciso. Axudounos o Colegio de Dentistas de Santa Cruz, e mais unhas monxas que había na área. Grazas aos promotores de saúde puidemos facer un importante labor de prevención, ensinando hixiene oral ás crianzas das escolas e aos adultos das comunidades.
— Como dicías, algo máis tarde participas en pór a andar a clínica de Granollers. Como foi?
— Até entón algúns de nós, na consulta privada, atendiamos persoas economicamente desfavorecidas que nos chegaban a través de asistentes sociais ou por outros medios, mais esa forma de traballar non era eficaz nin adecuada. Por iso, pensamos en abrir unha clínica solidaria como as que xa funcionaban en Madrid ou Valencia. Lembro que o doutor Oriol Montaña nos axudou moito nos inicios, até que conseguimos un local e comezamos a montar o centro e a traballar con moitísima ilusión. Tiñamos ben claro que esa clínica respondía a unha necesidade, con certeza, mais que tamén era unha forma reivindicación perante as institucións, de facer ver que nós estabamos a facer un traballo que, en realidade, era da súa competencia.
— Fixeches parte, tamén, do Padroado da Fundación…
— Si, dúas veces, durante dúas lexislaturas. Foi unha experiencia ben interesante, porque no ámbito do Padroado había moitas visións diferentes. Eramos xente de toda a parte. Entre todos fomos chegando á conclusión de que, aínda que se puidese desenvolver traballo internacional, o máis importante era o que tiñamos máis perto. Aquí temos unha demanda inconmensurable, á que é preciso responder.
— Antes de entrar en Odontoloxía Solidaria, fixeras parte dalgunha outra ONG?
— Non, anteriormente non. Souben de Odontoloxía Solidaria grazas a información que enviaba Mercè Morató desde Menorca para dar a coñecer a entidade. Contactei e, un tempo despois, fun coñecendo persoas como Alfred Miranda, un protesista que traballaba no proxecto SPOTT, Xavier Maristany, Marta Pulido, Rafa Montaña… xente fantástica, un moi bo equipo co que comezamos a desenvolver proxectos.
— Como valoras a situación actual de Odontoloxía Solidaria?
— Agora, por motivos laborais, estou un pouco desvinculada. Penso que os fundamentos da entidade continúan a ser os mesmos. Son os que son, e así debe ser. Mais tamén vexo que se procuran novos camiños, que é algo necesario. Penso que cómpre procurar novas fórmulas para atender a poboación máis desfavorecida do noso contorno. Podemos ofrecer asesoramentos internacionais, colaborar en proxectos, mais penso que os recursos deben investirse maioritariamente aquí. Cómpre agradecer a ilusión, o esforzo e a profesionalidade dos nosos voluntarios, que co seu traballo desinteresado fixeron posible que as nosas clínicas distribuídas por toda España poidan atender tantas persoas. O voluntariado é imprescindible para continuarmos o noso labor, e desde aquí convido a que máis persoas da nosa profesión se xunten a nós.
6732 persoas atendidas por voluntarias e voluntarios da Fundación Odontoloxía Solidaria en 2015
Perante a celebración, o próximo día 20 de marzo, do Día Mundial da Saúde Oral, a Fundación Odontoloxía Solidaria quere expresar o seu compromiso cos sectores máis desfavorecidos da nosa sociedade, reivindicando o Dereito Universal á Saúde Oral, que do noso punto de vista debe traducirse na plena incorporación da odontoloxía no sistema sanitario público.
Desde que iniciou as súas actividades en 1994, Odontoloxía Solidaria non deixou de atender persoas en risco de exclusión social que, por causa da súa situación socioeconómica, non poden acceder aos tratamentos que precisan a prezos de mercado. En paralelo, a nosa organización pediu e continuará a pedir aos poderes públicos que asuman estes tratamentos con carácter xeral.
ONG como a nosa teñen como finalidade última desaparecer, porque iso significaría que a súa acción social deixou de ser necesaria. No entanto, e mentres a Administración non dea os pasos precisos na dirección indicada, continuaremos a traballar nas oito clínicas que a Fundación mantén abertas noutras tantas cidades do Estado español, en beneficio das capas de poboación máis golpeadas pola crise.
Durante o pasado ano 2015, as clínicas da Fundación atenderon un total de 6732 persoas, entre elas 414 crianzas de 0 a 14 anos. Estas persoas persoas chegaron até nós derivadas polos servizos sociais municipais, centros de saúde, entidades do terceiro sector ou outras vías. Algo máis de 4000 das persoas atendidas foron pacientes novas e novos, realizáronse próteses para 1247 persoas usuarias.
Mesmo así, aínda están en lista de espera outras 4424 persoas, cifra que revela a grave situación que padecen tantas persoas do noso contorno. Por todo o exposto, pensamos que os obxectivos, valores e reivindicacións de Odontoloxía Solidaria teñen máis sentido do que nunca, e neles continuamos a traballar grazas ao impulso das 362 persoas voluntarias que durante 2015 desenvolveron traballo solidario no seo da Fundación.
“A vida pode dar unha volta e un día es ti quen precisa de axuda”
Sandra Rabuñal
Hoxe entrevistamos a Sandra Rabuñal, compañeira da Clínica Solidaria da Coruña. Sandra, hixienista e protesista dental de 37 anos, residente en Arteixo, soubo de Odontoloxía Solidaria cando o proxecto de abrir unha clínica na cidade galega aínda estaba en fase embrionaria. Implicouse desde o principio na iniciativa e neste momento é a Delegada Social da clínica. Nesta conversa explícanos as razóns polas que desenvolve traballo voluntario no seo da Fundación.
—Estás na clínica da Coruña desde o principio. De feito, fas parte do proxecto desde antes de que abrira.
—Si. Coñecín a Ana Otero nunha palestra no Colexio de Hixienistas á que ela fora presentar o proxecto. Diso hai xa case cinco anos. A min sempre me interesou moitísimo a cooperación e actividades semellantes. Estiven nalgúns proxectos de cooperación internacional en Marrocos e un par de veces máis no Senegal, cunha ONG que se chamaba Solidariamente, que colaboraba coa Fundación Vitaldent. O proxecto de Odontoloxía Solidaria é diferente, claro, mais interesoume deseguida, porque a verdade é que, a min, a profesión gústame ben…
—A clínica tardou moito tempo en abrir as portas…
—Case catro anos, si. En todo ese tempo sempre mantivemos o contacto, e estabamos a desexar que por fin se abrise. Foi un proceso con moitas trabas, sobre todo do punto de vista político. Houbo un momento en que estiven menos en contacto coa xente, porque estaba a preparar unhas oposicións e moi centrada no meu traballo, mais desde o principio contaron comigo, até que por fin a clínica puido abrir.
—A experiencia até hoxe, é positiva?
—Moi boa. Hai moitísimo compañeirismo. Cando fas algo no que todo o mundo comparte unha mesma inquietude, as cousas funcionan mellor. A todos nos gusta a nosa profesión, e a inquietude que temos é facelo a cambio de nada para axudar a xente que non pode pagar os tratamentos. Sempre é preciso pensar que, o diá de mañá, quizá a vida dá unha volta e podemos estar nesa situación complicada nós… Somos 46 voluntarios, e entre todos traballamos o mellor posible. A experiencia é positiva, si.
—Que nos contas da relación coas persoas pacientes?
—O perfil de paciente que vén á nosa clínica é o de persoas en situación marxinal, sendo moitas estranxeiras. A min o que máis me custa é o idioma: non falo francés nin árabe, só algo de inglés, mais con boa vontade vas entendéndote con eles. Tentas tranquilizalos e explicarlles que non lles vamos facer mal, que estamos aquí para axudar. Mostrámoslles que non é unha clínica convencional, onde quizais lles berran se non aplican ben as técnicas do lavado dos dentes, que nós estamos aquí para tentar solucionar o seu problema o mellor que poidamos, e facémoslles ver que poden contar connosco para os axudar. E claro, nótalo na reacción dos pacientes. A xente é ben agradecida; tráennos cousas… Ves a ledicia da xente, maiormente a nova, cando se van da clínica con dentes.
—Es a Delegada Social da clínica. Iso comporta aínda máis implicación…
—Desde abril do ano pasado, si. Esta responsabilidade implícame, é verdade, mais Ana axúdame moito. O noso labor basicamente consiste en mediar entre os voluntarios e ter todo un pouco organizado para que o traballo saia ben, porque nun local polo que pasa tanta xente, cómpre estar pendente de que non se acabe o material e outras cuestións.
—Finalmente, que dirías a unha persoa profesional da odontoloxía para que veña facer voluntariado con Odontoloxía Solidaria? Que motivos lle darías?
—Como che comentaba antes, transmitiríalle a reflexión de que quizais o día de mañá calquera de nós estea aí. E tamén lle diría que non vamos mudar o mundo, mais que se ninguén fai nada tampouco avanzaremos. A min gústame moito unha expresión da madre Teresa de Calcuta, que nunha ocasión dixo que pode que ás veces sintamos que o que facemos é só unha pinga no mar, mais que o mar sería moito menos se lle faltase unha pinga. Iso é o que eu lle diría.
“Aínda vexo lonxe o día en que a odontoloxía entre na sanidade pública”
Blanca Gómez de Balugera
A primeira clínica de Odontoloxía Solidaria comezou a funcionar en Madrid en 1995. Foi posible grazas á xenerosidade de Blanca Gómez de Balugera, que cedeu a súa propia clínica á nosa entidade para ese fin. Blanca, odontóloga de 58 anos, reside actualmente entre Ávila e Górliz (Bizkaia). Nesta entrevista fálanos das circunstancias vividas naqueles primeiros anos de camiñada de Odontoloxía Solidaria, da que foi presidenta durante un par de anos.
— Procedes de Odontoloxía Sen Fronteiras, a entidade que no seu día se fusionou con Odontoloxía Solidaria. Como lembras o momento da fusión de ambas as organizacións? Por que adoptastes esta decisión?
— Pareceunos que era algo lóxico. Soubemos da existencia de Odontoloxía Solidaria e doutra entidade que se dedicaba ao mesmo que nós. Xuntámonos en Menorca con esta finalidade, mais esa terceira entidade saíu, non quería saber nada co resto. As outras dúas decidimos que, como che dicía, fusionármonos era o máis lóxico. Como podiamos ir separadas se queriamos facer o mesmo! Tratábase de xuntar forzas.
— Antes da fusión, ¿que te levara a implicarte en Odontoloxía Sen Fronteiras?
— Na miña consulta privada comezara a tratar crianzas da Fundación Anar. Coñecín unha monxa que traballaba con estas crianzas, mozas e mozos acollidos en casas, e díxenlles que se querían vir á clínica eu daríalles o tratamento que precisasen de modo gratuíto, para que tivesen unha atención odontolóxica todos os anos. Ese foi o principio. Eran crianzas que, ou tutelaba a Comunidade de Madrid ou non tiñan pais e vivían en casas con estas monxas, ou con psicólogas… Despois acudín a Médicos do Mundo para preguntarlles se sabían dalgún sitio para facer voluntariado en odontoloxía, e faláronme de Chema Renilla, de Odontoloxía Sen Fronteiras. Entón contactei con el e comezamos a traballar xuntos.
— Máis tarde desenvolves un papel moi importante para que se poida crear a primeira Clínica Solidaria de Madrid, porque a cedes ti…
— Si, en 1995. Esa era a miña clínica. Eu deixeina porque do ámbito privado non gustaba nada, de maneira que cedín a clínica.
— Non obstante, aínda que deixabas a actividade, podías tela vendido a outro dentista. Mais preferiches cedela á organización antes do que facer negocio…
— Ben, si. Mais como eu tiña ingresos por outro lado, puiden facelo. A cousa xurdiu así. Necesitabamos unha clínica, e pronto.
— Por que dis que a odontoloxía privada non che gusta nada?
— Porque a min paréceme que a medicina non debía ser privada. A min o que realmente me gusta é a medicina. Vexo a odontoloxía como un ramo da medicina, e reivindico que a odontoloxía entre na sanidade pública. Mais a miña sensación é que aínda está lonxe ese día…
— Tamén fuches presidenta de Odontoloxía Solidaria un tempo. Que lembras daquela experiencia?
— Si, funo por volta dun par de anos. Eu estaba en Madrid e, á hora de traballar cos papeis, era máis fácil que eu fose a presidenta. Era por unha razón práctica. Teño un moi bo recordo desa primeira época de Odontoloxía Solidaria. Na clínica de Madrid a xente era moi xeitosa e fixemos un grupo con xente moi agradable e moi solidaria. Ao principio estiven como voluntaria. Despois, ao establecermos os primeiros contactos con universidades e entrar xente nova, centreime nos temas máis institucionais.
— Volvamos ao presente. Que che parece o actual rumbo da Fundación?
— Pois a verdade é que cando estiven na reunión do vixésimo aniversario, vin que estaba fenomenal, que funcionaba fenomenal. Tivemos unha época de crise na que estabamos moi asfixiados, mais co que estou a ver ultimamente estou encantada. Vexo que se incorporou xente nova e que as cousas funcionan moi ben. Fiquei agradablemente sorprendida.
Inaugurada a nova Clínica Solidaria de Albacete
A Clínica Solidaria de Albacete
Após máis de dous anos de traballo previo, a Clínica Solidaria de Albacete é xa unha realidade. O novo centro de Odontoloxía Solidaria foi inaugurado onte, 17 de febreiro, durante un acto ao que acudiron máis de setenta persoas.
Ademais do vicepresidente de OS, Rafa Montaña, e o presidente do Colegio de Odontólogas/os de Albacete, Ismael Tárraga, participaron no evento diversos representantes institucionais. É o caso dos alcaldes de Albacete, Javier Cuenca, e o de Tobarra, Pío Bernabéu, ben como Blanca Hernández, delegada de Saúde da Xunta de Castilla – La Mancha, e Nieves García, deputada de Servizos Sociais da Deputación de Albacete.
Tamén nos acompañaron, en tan significativa xornada, o bispo de Albacete, Ciriaco Benavente, e representantes de entidades de acción social, como Cáritas, Cruz Vermella e os Irmáns Franciscanos da Cruz Branca.
Promovida pola dra. Dolores Cuenca, a nova Clínica Solidaria ocupa un local de 85 metros cadrados na rúa Gerona de Albacete, e dispón de dúas cadeiras de dentista para atender as e os pacientes que a ela acudan. Usuarias/os que sempre chegarán á Fundación derivadas/os polos Servizos Sociais da zona.
“Traballando desinteresadamente, sinto o que é ser odontólogo”
Brais Andújar
Antes de finalizar o ano, quixemos charlar co noso compañeiro, Brais Andújar, impulsor da Clínica Slidaria da Coruña, que comezou a atender as primeiras usuarias e usuarios o pasado mes de abril. Brais, odontólogo de 35 anos, traballa na súa propia clínica privada na cidade galega, e destina o seu tempo libre ao voluntariado. Fai parte do Padroado de Odontoloxía Solidaria, en calidade de tesoureiro. Nesta conversación revélanos os valores que sustentan o seu traballo solidario.
— Como descubriches Odontoloxía Solidaria?
— En 2009 a miña muller, Ana, e eu, decidimos montar unha clínica dental solidaria, mais non sabiamos que existía Odontoloxía Solidaria. Procurando por internet clínicas semellantes á que queriamos abrir, demos coa Fundación. Chamamos, convidáronnos a coñecer a clínica de OS en Madrid, e comezamos a establecer lazos.
— Por que decidiras montar unha clínica dental solidaria? Que te impulsou?
— Ao rematar a carreira traballei en Guatemala durante un par de anos nunha clínica dentaria solidaria dunha fundación norteamericana. Ao regresar quería continuar con este traballo, quería facer algo semellante aquí.
— Que te mostrou esta experiencia previa en Guatemala que despois quixeches repetir aquí?
— Cando traballas como profesional da saúde sen que o paciente che teña que pagar, sentes o que verdadeiramente é a odontoloxía, cal é verdadeiramente o teu valor como profesional. Non obstante, cando hai un intercambio económico, desvirtúase un pouco esta relación cos pacientes. Traballando desinteresadamente, sinto o que é ser un odontólogo. Encontro, por dicir así, a parte máis pura da miña profesión.
— Regresemos ao teu primeiro contacto con Odontoloxía Solidaria. Como foi?
— Recibíronnos xenial, comentáronnos un pouco de que ía e, un tempo despois, coñecemos a Rafa Montaña, que viñera a Galicia para unhas palestras no Colexio de Hixienistas. E pouco a pouco fun implicándome. Pareceume que Odontoloxía Solidaria era unha Fundación sinxela, abarcable e transparente, da que inmediatamente quixen facer parte. Non é como esas ONG de tamaño enorme, que ás veces non sabes ben de que van nin por onde entrar. Odontoloxía Solidaria ten unha función moi clara, está todo moi estruturado.
— En que momento entras a facer parte do Padroado?
— En 2010, precisamente cando a Deputación da Coruña nos cedeu o local. Nese momento considerouse que debiamos ter representación no Padroado.
— Desde as primeiras xestións até que a Clínica Solidaria da Coruña se puxo en marcha pasou bastante tempo. Como foi o proceso? Foi angustioso nalgún momento?
— Pasaron case seis anos, si. Houbo momentos algo angustiosos, é verdade, porque pasaron lapsos de tempo de inactividade absoluta e de falta de noticias, episodios de bloqueo institucional e burocrático. Mais tamén é verdade que houbo complicidades. A Deputación ten uns traballadores sociais magníficos, que sempre estiveron aí, e eles encargáronse de transmitir o noso proxecto ao político que en cada momento nos tocou. Grazas a estes traballadores sociais e ao Xefe de Patrimonio, conseguimos que, a pesar das tres mudanzas de goberno que houbo durante todo este tempo, o proxecto seguira vivo e puidera ser levado adiante. O papel destas persoas foi fundamental
— Como están as cousas na Clínica Solidaria da Coruña neste momento? Respírase un bo ambiente de traballo?
— Actualmente a clínica abre catro mañás á semana, e ten un equipo de 35 voluntarios entre hixienistas, asistentes e odontólogos. Hai uns días vimos o paciente número 100. En canto ao ambiente, é moi positivo. De todos os voluntarios que viñeron, debéronse de ir un par, porque se mudaron de cidade. A sensación que dá o proxecto é de estabilidade, de crecemento estable. Cada vez hai máis voluntarios. A xente que vén pide traballar máis días, e cada vez veñen máis pacientes. A xente está comprometida co proxecto.
— Para rematar, e após a recente experiencia da Asemblea Anual celebrada en novembro, dinos como ves o presente da Fundación.
— Creo que esta é unha Fundación que dá un servizo moi necesario. E que nunca faremos o suficiente. Por iso creo que debemos esforzarnos por facer ver ao Goberno a necesidade que hai de incorporar ao sistema público de sanidade os tratamentos que facemos. Creo que a través da nosa Fundación temos que traballar para convencer as Administracións de que é posible que a sanidade pública asuma estes tratamentos. Estamos a crecer e somos un exemplo de como se pode xestionar a atención dentaria a toda a poboación de maneira viable economicamente.
Inauguración da nova Clínica Solidaria da Coruña
A Clínica Solidaria da Coruña
A pesar de que a Clínica Solidaria da Coruña comezou a atender as primeiras persoas usuarias o pasado mes de abril, aínda non se encontrara o momento idóneo para inaugurar oficialmente o centro. Feitos todos os axustes de axenda que requiría a operación, a clínica de Odontoloxía Solidaria na cidade galega foi inaugurada, por fin, onte, día 2 de outubro, durante un acto ao que acudiron máis de trinta persoas.
Entre as persoas amigas e cómplices que quixeron acompañarnos neste acto, estaban a responsable de Benestar Social da Deputación da Coruña, Ánxela Franco, ben como representantes institucionais das poboacións de Arzúa, Coristanco, a Laracha, Laxe, Mugardos e Vimianzo.
Xunto con estas persoas, tamén contamos coa asistencia de delegacións de entidades de acción social da zona, como o Colexio de Traballadoras/es Sociais de Galicia e ACOPROS (Asociación Coruñesa de Promoción do Xordo/a), ademais de representantes de diversos medios de comunicación e moitas das 25 persoas voluntarias, de diversos ámbitos da odontoloxía, cos que conta a clínica na cidade.
Futuro
O fin último de Odontoloxía Solidaria é desaparecer; algo que só acontecerá cando o sistema público de saúde inclúa os tratamentos bucodentais, de maneira que ninguén fique sen servizos de saúde oral, sexa cal for a súa situación socioeconómica. No entanto, a situación actual impúlsanos a traballar máis e mellor en materia odontolóxica, e tamén a fomentar valores solidarios entre as persoas usuarias e voluntarias da Fundación.
A por el Futuro from Odontología Solidaria on Vimeo.
Voluntariado e organización
Nunca nos habemos cansar de pór en valor a importancia do voluntariado na nosa organización. A Fundación Odontoloxía Solidaria presta servizo grazas á xenerosidade dunhas 400 persoas voluntarias anuais. Son odontólogas/os, hixienistas e outras persoas profesionais do sector que, ao entraren na nosa organización, reciben formación específica para traballaren nun ámbito especial e con pacientes especiais.
Voluntariado y organización from Odontología Solidaria on Vimeo.
Sumando Sinerxias
Desde hai máis dunha década, Odontoloxía Solidaria colabora coa Fundació Acollida i Esperança a través do proxecto SOPS, que atende pacientes con VIH. Na clínica de Badalona atendemos as persoas que residen no centro de acollida de Can Banús, axudándoas a recuperaren o seu sorriso e a gañaren calidade de vida.
Sumando sinergias from Odontología Solidaria on Vimeo.
